Zeytın - зэyтын
Yis’’exer: Adıg’e:Zeytın, Arab: زيتون Tr: Zeytin, İn: Olives, Fr: Olives,Rus: оливки,Latin: Oleaceae
Zeytin (Olea europaea), zeytındexeme (Oleaceae) yawunağoem şışe yimüşquxer yaşxew zı çıg’ı.
Yiatığe metre 10 nese atığe meh’uşü, kutame başe zexete, yişhape zeeç’ığe, yithapexer zel’epıte wus’ışöw zı çıg’ı. Çıg’ım ğumı zebleont’eç’ığe zı ş`ıç’e yie, jı h’ukesi yi işö masth’e. Çıg’ı pkım xah’okesi yişhape neha zeeç’ı. Ğaş`e be yiğaş`e zı çıg’ı yil’es minı t’u fedize mepsewuşü. Tapexer bjıpem fedexe, ç’ı ç’ek’odedexer yapıte şöm fede ph’aşe şıtıx. Thapexer zepaşha yite çıxeme yapıtıx. Thape ujıxer zenç’ıxe yabıh’uğe mm. 5-17 yaç’ıhağexeri cm.2-8.5 fedize meh’ux. Thapeme yas’ıpe pap’s’’e. Thapem yişıu s’ı témıte wus’ışö ç’aps’’e, yiş`eğı şüh’ont’aşö tıjınışö ujö s’ı fıjıxer tize şıt.
Ğetxapem yiyiç’ığem thapeme yatemepkı ş`eğı nekığe kutamexeme yapıte fıjışöğojışö, me pixe s’’ıqo nekığexer kızeöxı. Jıbğem yiğawtısere h’u sapexemç’e şöxez’e. Lı be yie dağe be xel’e pıte uç’ıha zı ç’e qos’’ıl’e müşquxer kıpeç’e. Müşquxer yape wusışö, zıt’ığorem şüs’’e lıdışö meh’u. Müşqum yilıre yiç’e xaxıre dağemç’e l’ep’aşüxe zı çıg’ı.
Kıxeç’re dağer şxınıme yaxal’ha. Komotik sanayim yélejı. A thaç’ıfe, şha thaç’ıfe fed bexer yiraş`ı.
Zeytınım xel’ıxer
|
Zeytın şüs’’e S’e 40-50
|
|
Zetın wusışö S’e 40-50
|
|
Kalori
|
207
|
144
|
|
Dağe (gr)
|
21.0
|
13.5
|
|
Karbonhidrat (gr)
|
1.1
|
2.8
|
|
Protein (gr)
|
1.8
|
1.5
|
|
Kalsiyum (mg)
|
77
|
90
|
|
Ğuş`ı (mg)
|
1.6
|
2.0
|
|
Witamin A (IU)
|
60
|
300
|
|
Witamin B1 (mg)
|
0.02
|
0.02
|
|
Witamin B2 (mg)
|
0.02
|
0.02
|
|
Niasin (mg)
|
0.2
|
0.1
|
|
Witamin C (mg)
|
0
|
0
|
Zıtxığer
Hatko Nuri Ersoy
Telif hakk tarafıma aittir basım ve yayını izine tabidir.
зэyтин (олэа эуропаэа), зэyтындэхэмэ (олэаджэаэ) яунагъоэм шышэ имушкIухэр яшхэу зы чъыгы.
иатыгъэ мэтрэ 10 нэсэ атыгъэ мэхъушъу, къутамэ башэ зэхэтэ, ишхьапэ зээкIыгъэ, итхьапэхэр зэлъэпытэ уцышъоу зы чъыгы. чъыгым гъумы зэблэонтIэкIыгъэ зы шIыкIэ иэ, жы хъукъэси и ишъо мастхъэ. чъыгы пкъым хахъокъэси ишхьапэ нэхьа зээкIы. гъашIэ бэ игъашIэ зы чъыгы илъэс мины тIу фэдизэ мэпсэушъу. тапэхэр бжыпэм фэдэхэ, кIы кIэкодэдэхэр япытэ шъом фэдэ пхъашэ шытых. тхьапэхэр зэпашхьа итэ чъыхэмэ япытых. тхьапэ ужыхэр зэнкIыхэ ябыхъугъэ мм. 5-17 якIыхьагъэхэри джм.2-8.5 фэдизэ мэхъух. тхьапэмэ яцыпэ папIцIэ. тхьапэм ишыу цы темытэ уцышъо кIапцIэ, ишIэгъы шъухъонтIашъо тыжынышъо ужъу цы фыжыхэр тизэ шыт.
гъэтхапэм иикIыгъэм тхьапэмэ ятэмэпкъы шIэгъы нэкъыгъэ къутамэхэмэ япытэ фыжышъогъожышъо, мэ пихэ цIыкIо нэкъыгъэхэр къызэохы. жыбгъэм игъаутысэрэ хъу сапэхэмкIэ шъохэдзэ. лы бэ иэ дагъэ бэ хэлъэ пытэ укIыхьа зы кIэ кIоцIылъэ мушкIухэр къыпэкIэ. мушкIухэр япэ усышъо, зытIыгъорэм шъуцIэ лыдышъо мэхъу. мушкIум илырэ икIэ хахырэ дагъэмкIэ лъэпIашъухэ зы чъыгы.
къыхэкIрэ дагъэр шхынымэ яхалъхьа. къомотикъ санаим yелэжы. а тхьакIыфэ, шхьа тхьакIыфэ фэд бэхэр ирашIы.
зэyтыным хэлъыхэр
зытхыгъэр
хьаткъо нури эрсоy
