Şüh’omç
Yis’'exer: Adıg’e: Şüh’omç, Arab: كستناء,Tr: Kestane, İn: chestnut,Fr: châtaigne, Rus: каштан, Latin: Fagaceae
Şh’omç, tfeyımdexer (Fagaceae) wunağoem (Castanea) yizetéfığer zış`ıre çıg’ıxem re kapıç’ere müşqume yas’’e.
Ş`ımafem yithapexer pıteko, zağo k’oande ç’ığ s’’ıqo zı mezı çıg’ıx. Yişöap’exer zegoçığe meh’u. Thape ç’ıpkım yış`eğı kıxeç’ıre t’emığem yeşıu zetél’ı nap’e t’um yéwh’ume. Thapexer ujü ph’aşe. yıujıxeme s’e paps’’exer yaute meh’u.
Nekığe h’uxer pş`eşeh’um fede 1-3 zediğıxe kelelexıx. Nekığe bzıxer nekğe h’uxeme yapeblağe kıpeh’ox. Zağorededemi şhafı zırıze meh’ux.
Şüh’omç keğasın wuxın.
Yiç’exer Tığap’e Avrupa mre Tığap’etığekohap’e, Tğekıéç’ıp’e Asya'm be şawuxı, pesere fızegu l’h’anım. Tığap’e Avrupa'm yikunı fedize k’os’ı hajığe zimıe mezım xesı s’’ıfıxer, haluğur yiwbıtıne şh’omç yamışxı mıh’une şıtığ.
Şh’omçır zağore şeşığuxeme yaxalha. Zağore haluğxeme, p’aştem fedexeme yaxalha.
şh’omç müşquxer wujöph’ığe, ğajağe yawuxı. Yaşöap’exer şejiyapeç’e ğath’ığe °C 200-220 ğafebağe hak’um dakke10-15 şeje.
Yiph’e zışhaperer
Yipsewol’aph’e yézeğınığe yie yidekoratif ş`ıç’emç’e çıg’ayem fede şıtımi yiğuğoem zereçerem, zızeriz’ırem peé psewol’ah’e yinışe yiraş`ırep. Ancak dayanıklılığı nedeniyle bazı ahşap bahçe işlerinde bu ağaçtan faydalanılmaktadır. İtalya'da fıçı yapımında kullanılmaktadır. Şh’omçım yikutame zenç’ıxemç’e de, zeytın fedexer yirıwutıne koreğı hans’e ç’ı, maşüem yirağawuzı yaont’egorem t’ısıp’exer, ake fedexer yiraş`ı.
Pşxım l’eire şh’omçı ş`em palize, şeşuğ ztéfığexer, müşqu lıs’ı, protein, maç’e dağe mineral zetéfğe ğaç’exer, B1, B2 re C witaminxer xel’ıx. gram 100 şh’omçım yifızeguğeç’e kcal 160 enerji kıxeç’ı.
Şh’omçım wuğaşxeé zereşıtım feşhafe s’’ıfıme yaxeth’ıç’ınığe xah’o be fezış`e zı müşqu şxını.
Gr 100 şh’omçnin ş`em pşıml’eire müşqum xel’ıxememe yazağorexer.
Kalori ( kcal) : 160
Karbonhidrat (g) : 34
Şeşuğ (g) : 9,6
Protein (g) : 3,2
Dağe (g) : 1,8
Sodyum (mg) : 9
Potasyum (mg) : 395
Zıtxığer
Hatko Nuri Ersoy
Telif hakk tarafıma aittir basım ve yayını izine tabidir.
шхъомчъ, тфэимдэхэр (фагаджэаэ) унагъоэм (джастанэа) изэтефыгъэр зышIырэ чъыгыхэм рэ къапыкIэрэ мушкIумэ яцIэ.
шIымафэм итхьапэхэр пытэкъо, загъо коандэ кIыгъ цIыкIо зы мэзы чъыгых. ишъоапIэхэр зэгочъыгъэ мэхъу. тхьапэ кIыпкъым ишIэгъы къыхэкIырэ тIэмыгъэм ешыу зэтелъы напIэ тIум yеухъумэ. тхьапэхэр ужъо пхъашэ. иужыхэмэ цэ папцIэхэр яутэ мэхъу.
нэкъыгъэ хъухэр пшIэшэхъум фэдэ 1-3 зэдигъыхэ къэлэлэхых. нэкъыгъэ бзыхэр нэкъгъэ хъухэмэ япэблагъэ къыпэхъох. загъорэдэдэми шхьафы зырызэ мэхъух.
шхъомчъ къэгъасын ухын.
икIэхэр тыгъапIэ аIрупа мрэ тыгъапIэтыгъэкъохьапIэ, тгъэкъыекIыпIэ ася'м бэ шаухы, пэсэрэ фызэгу лъхъаным. тыгъапIэ аIрупа'м икъуны фэдизэ коцы хьажыгъэ зимыэ мэзым хэсы цIыфыхэр, хьалугъур иубытынэ шхъомчъ ямышхы мыхъунэ шытыгъ.
шхъомчъыр загъорэ шэшыгъухэмэ яхалхьа. загъорэ хьалугъхэмэ, пIаштэм фэдэхэмэ яхалхьа.
шхъомчъ мушкIухэр ужъупхъыгъэ, гъажагъэ яухы. яшъоапIэхэр шэжияпэкIэ гъатхъыгъэ °дж 200-220 гъафэбагъэ хьакум дакъкъэ10-15 шэжэ.
ипхъэ зышхьапэрэр
ипсэолъапхъэ yезэгъыныгъэ иэ идэкъоратиф шIыкIэмкIэ чъыгаем фэдэ шытыми игъугъоэм зэрэчъэрэм, зызэридзырэм пэе псэолъахъэ инышэ ирашIырэп. анджакъ даяныкълылыгъы нэдэнилэ базы ахьшап бахьчъэ ишлэриндэ бу агъачътан фаyдаланылмакътадыр. италя'да фычъы япымында къулланылмакътадыр. шхъомчъым икъутамэ зэнкIыхэмкIэ дэ, зэyтын фэдэхэр ирыутынэ къорэгъы хьанцэ кIы, машъуэм ирагъаузы яонтIэгорэм тIысыпIэхэр, акъэ фэдэхэр ирашIы.
пшхым лъэирэ шхъомчъы шIэм пализэ, шэшугъ зтефыгъэхэр, мушкIу лыцы, протэин, макIэ дагъэ минэрал зэтефгъэ гъакIэхэр, б1, б2 рэ дж уитаминхэр хэлъых. грам 100 шхъомчъым ифызэгугъэкIэ къджал 160 энэржи къыхэкIы.
шхъомчъым угъашхэе зэрэшытым фэшхьафэ цIыфымэ яхэтхъыкIыныгъэ хахъо бэ фэзышIэ зы мушкIу шхыны.
гр 100 шхъомчънин шIэм пшымлъэирэ мушкIум хэлъыхэмэмэ язагъорэхэр.
къалори ( къджал) : 160
къарбонхьидрат (г) : 34
шэшугъ (г) : 9,6
протэин (г) : 3,2
дагъэ (г) : 1,8
содюм (мг) : 9
потасюм (мг) : 395
зытхыгъэр
хьаткъо нури эрсоy
