Dejiye
Yis’'exer: Adıg’e: Dejiye, Arab: جوز ,Tr: Fındık,İn: Nuts Fr:Écrous Rus:орешки ,Latin: Betulaceae Corylus
Dejıyer, (Betulaceae) wunağoem Corylus yizetéfığe zış`ıre k’oande ç’ıg’ı s’’ıqume yazedis’’e.
Thape h’uraye ş`ığeşüe. Yiujıxeme s’e zedit’u yaute ya s’ıpexer paps’’e şıtıx. Nekığexer thapexeme yape kirétı. Nekığe h’uxer pş’eşeh’um fede cm 5-12 yafızegu ç’ıha meh’u. Nekığe bzıxer s’ıqudedexe, ş`ımafem yene t’emığem yiğabıl’hağe bléğaç’ı mm 1-3 yiç’hağe pl’ıjışö şıtıx. L’ejığe dejiyeme yaç’ıhağe cm 1-2-3 yafızego, yauzeğeri cm 1-2 fedize meh’ux.
Kızşısırer
Yiş`ımafe febes’e bleç’e, wus’ıpkıyébz be zıxel’e, lebı yat’exeme değo kaşesı. Zı yil’esım (m³) kübmetre 1000-2000 psı feye.
Yişüağexer
Değoe énérji kızxeç’e zı müşqu şxını, pkım qoaş`e yiretı, pkır, şhak’us’’ır yéğapsefı. Dejıyem, gum re l’ıntfe psewunığemç’e şüağedede yie şıt. Kolesterolür kirağafexı. Gum yiyewaç’e ğaterezınım yişüağe yéç’ı. Ğaterezığew mafekesi Dejıye pşxınım gu zeup’ç’en şınağor yéğamaç’e. L’ınçenığem yişüağe yéç’ı. Kumışhaxer yéğal’eşı. Ğumıxeme yej peé kıfeh’uştı ç’alem peé Dejıye yaşxıme yişüağe be yaç’ışt. Adere yişüağexer be.
Yixeth’Iç’ınığe
gr 100 dejıye s’’ınem (mığalıbjağe) Dejıyem yixeth’ıç’ınığexer: kalori 181: protein 3,6 gr.; karbonhidrat gr 5; kolesterol gr 0; Dağe 17,8 xel’. xel’ı dağem nehaberer mışxeiğe dağexer arı; gr 0.5 lıs’ı; mgr 96 fosfor; mgr 59,7 kalsiyum; mgr 0.9 d ğuş`ı: mgr 0,5 sodyum; mgr 201 potasyum: mgr 52 magnezyum; mgr 0,13 B1 vitamini; mgr 0.2 B3 vitamini: mgr 0.16 B6 vitamini: mcgr 17,7 folik asit; mgr 24 E witamin re ğofı mineral xel’.
Yizetéfığexer
* Amerika Dejıye (Corylus americana)
* Dejıye maxe (Corylus avellana) Türkiye.
* California Dejıye (Corylus californica)
* Çin Dejıye (Corylus chinensis)
* Kafkas Dejıye (Corylus colchica)
* çıg’ı Dejıye (Corylus colurna) Türkiye.
* Bzuwpe Dejıye (Corylus cornuta)
* Farges Dejıye (Corylus fargesii)
* Himalaya Dejıye (Corylus ferox)
* Corylus ferox . ferox
* Corylus ferox. tibetica
* Asya Dejıye (Corylus heterophylla)
* Corylus heterophylla . heterophylla
* Corylus heterophylla. sutchuenensis
* Corylus heterophylla . thunbergii
* Lambert Dejıye (Corylus maxima) Türkiye.
* Yunnan Dejıye (Corylus yunnanensis)
* Jacquemont Dejıye (Corylus jacquemontii)
* Japon Dejıye (Corylus sieboldiana)
* Corylus sieboldiana. brevirostris
* Corylus sieboldiana. mandshurica
* Corylus sieboldiana. sieboldiana
* Wang Dejıye (Corylus wangii)
* Corylus × colurnoides (C. avellana × C. colurna'nın zexel’)
* Corylus × vilmorinii (C. avellana × C. chinensis'nin zexel’)
Zıtxığer
Hatko Nuri Ersoy
Telif hakk tarafıma aittir basım ve yayını izine tabidir.
дэжиэр, (бэтуладжэаэ) унагъоэм джорyлус изэтефыгъэ зышIырэ коандэ кIыгы цIыкIумэ язэдицIэ.
тхьапэ хъурае шIыгъэшъуэ. иужыхэмэ цэ зэдитIу яутэ я цыпэхэр папцIэ шытых. нэкъыгъэхэр тхьапэхэмэ япэ къиреты. нэкъыгъэ хъухэр пш'эшэхъум фэдэ джм 5-12 яфызэгу кIыхьа мэхъу. нэкъыгъэ бзыхэр цыкIудэдэхэ, шIымафэм енэ тIэмыгъэм игъабылъхьагъэ блегъакIы мм 1-3 икIхьагъэ плъыжышъо шытых. лъэжыгъэ дэжиэмэ якIыхьагъэ джм 1-2-3 яфызэго, яузэгъэри джм 1-2 фэдизэ мэхъух.
къызшысырэр
ишIымафэ фэбэцэ блэкIэ, уцыпкъиебз бэ зыхэлъэ, лэбы ятIэхэмэ дэгъо къашэсы. зы илъэсым (м³) къубмэтрэ 1000-2000 псы фэе.
ишъуагъэхэр
дэгъоэ енержи къызхэкIэ зы мушкIу шхыны, пкъым кIоашIэ ирэты, пкъыр, шхьакуцIыр yегъапсэфы. дэжиэм, гум рэ лъынтфэ псэуныгъэмкIэ шъуагъэдэдэ иэ шыт. къолэстэролур къирагъафэхы. гум иеуакIэ гъатэрэзыным ишъуагъэ yекIы. гъатэрэзыгъэу мафэкъэси дэжиэ пшхыным гу зэупIкIэн шынагъор yегъамакIэ. лъынчъэныгъэм ишъуагъэ yекIы. къумышхьахэр yегъалъэшы. гъумыхэмэ еж пэе къыфэхъушты кIалэм пэе дэжиэ яшхымэ ишъуагъэ бэ якIышт. адэрэ ишъуагъэхэр бэ.
ихэтхъыкIыныгъэ
гр 100 дэжиэ цIынэм (мыгъалыбжагъэ) дэжиэм ихэтхъыкIыныгъэхэр: къалори 181: протэин 3,6 гр.; къарбонхьидрат гр 5; къолэстэрол гр 0; дагъэ 17,8 хэлъ. хэлъы дагъэм нэхьабэрэр мышхэигъэ дагъэхэр ары; гр 0.5 лыцы; мгр 96 фосфор; мгр 59,7 къалсиюм; мгр 0.9 д гъушIы: мгр 0,5 содюм; мгр 201 потасюм: мгр 52 магнэзюм; мгр 0,13 б1 Iитамини; мгр 0.2 б3 Iитамини: мгр 0.16 б6 Iитамини: мджгр 17,7 фоликъ асит; мгр 24 э уитамин рэ гъофы минэрал хэлъ.
изэтефыгъэхэр
* амэрикъа дэжиэ (джорyлус амэриджана)
* дэжиэ махэ (джорyлус аIэллана) туркъиэ.
* джалифорниа дэжиэ (джорyлус джалифорниджа)
* чъин дэжиэ (джорyлус джхьинэнсис)
* къафкъас дэжиэ (джорyлус джолджхьиджа)
* чъыгы дэжиэ (джорyлус джолурна) туркъиэ.
* бзуупэ дэжиэ (джорyлус джорнута)
* фаргэс дэжиэ (джорyлус фаргэсии)
* хьималая дэжиэ (джорyлус фэрох)
* джорyлус фэрох . фэрох
* джорyлус фэрох. тибэтиджа
* ася дэжиэ (джорyлус хьэтэропхьyлла)
* джорyлус хьэтэропхьyлла . хьэтэропхьyлла
* джорyлус хьэтэропхьyлла. сутджхьуэнэнсис
* джорyлус хьэтэропхьyлла . тхьунбэргии
* ламбэрт дэжиэ (джорyлус махима) туркъиэ.
* юннан дэжиэ (джорyлус юннанэнсис)
* жаджкIуэмонт дэжиэ (джорyлус жаджкIуэмонтии)
* жапон дэжиэ (джорyлус сиэболдиана)
* джорyлус сиэболдиана. брэIирострис
* джорyлус сиэболдиана. мандсхьуриджа
* джорyлус сиэболдиана. сиэболдиана
* уанг дэжиэ (джорyлус уангии)
* джорyлус × джолурноидэс (дж. аIэллана × дж. джолурна'нын зэхэлъ)
* джорyлус × Iилморинии (дж. аIэллана × дж. джхьинэнсицнин зэхэлъ)
зытхыгъэр
хьаткъо нури эрсоy
