Tomatis peru ç’ıp’em kiç’ığe adere düwelxeme yahığe yal’ıte. Pıwute be bğote itaminıbe xel’e wuxeth’ıç’ınığe doğew aşüığaç’e zeriém peé dünayém yidüwel bexeme kışeğah’u. Ş`ımafem kızfışeağasırer yil’esım yiğe pstewumü yaşke, zerawuxırem peé arı. Yiqos’’ı A, B1, B2, C, K witaminxemre niacin, protéin, dağe, karbonhidrat, potasyum, kalsiyum re ğuş`ı xel’. Ş`ane pşıkım l’eç’e zereşıtım feşhafe pelvér, tomatis psı, jöph’ığe, şüeuğe,aşüı,kepçap fede zetéfığexer yiraş`ı . zı l’ese şı`ere wus’ıxeme yaşış. kg 5-6 tomatisım zı kilo peblağe pelwér kıxéwexışü minı 250 – 400 fediz tomatis ç’er zı kilo keqo.

 
                                
 

Türkiye ç’ıp’em yanaha yequxerer pearson re SC 2121 Start F1, Epona F1, Red Top, SC2121, pçeduğ tomatis S.Million re S.Gold fede zetéfığexer şüı şüs’’eme zerequrer, xezış`ıç’ıre azexeme kıtao.

 
                               
 

Pearson: hurayabzem fede hazıre ş`ıç’e yie yişö pl’ıje, lı yize aşü`ığaç’e dede el’e, kızşıç’ığe ç’ıpem yişıaç’e yezeğe zı téfığaç’e şıt. Anem tépl’hanç’e zeredoğum fede yiğuğe maddemç’i baye zereşıtır pelwerı pş`ınıç’e doğudede yeqo meh’u. Yipelwerım yişö pl’ıjı zereh’urer yéqo meh’uzı yagu yéu. Zı kilom 7-9 fedize tomatis yeha. Zepşenır, bğak’oşınır, sımecağem yezeğe şıt.

SC.2121: yipesağere ş`exe yibleç’ığeç’e keğasınığer zepımıwö zereşıtımç’e awantajı meh’u. Ay feşhafe yitomatisxeme yadoğuğer şüıdede p’ert’enım, şıl’ınım yezeğe yikıéç’ağo be zı ane şxını.

 

Tomatis waşö febes’’ı, fabem yeqo zı wus’ı. Şıar cade yégoawo. Febağer ºC 2, -3 kızefexırem tomatisım yipkı qodıpeşt. Zıfayerem naha be febağem, lebığem sımecağexer kıxeğaha, lebığe xemıl’e képşere jıbğe fabem yinekığexer başe kireğatekoxızı yiyağe yeç’ı.

Tomatisxeme yaxeh’onığe normalı h’unı peé febağer yaneha maç’e ºC 16-19  h’unı fay. 

febağer ºC 13  em yixe kızefexırem yih’uğaç’e ç’ase kene kıeç’ereri be kéfexı.

 

Tomatisır yat’e zetéfığexeme yaqo şıt. K’uwe psı irişö xeth’ıç’ınığe maddexemç’e baye yat’exeme yaqo şıt. Pşah’o xel’e yat’em pase kışesı yaneha yequre yat’em yiréaksiyon

pH 6.5 h’unı fay.

 

 

Ş`ımafe wus’ı şxınıxeme yakışnewujı tomatis pş`em l’eişt. Ceşı wunağom şışıxer ziç’ığe yat’em tomatis şış`enır naha yeqo meh’u. Tomatis zışıdğat’ısığe ş`ıgum yaneha maé yil’es 5 tfe tomatis şımığat’ısığen fay. Arızı a ç’ıp’em k’os’ı, ceşım fede pemiş`e zıgorexer şış`eğen fay.

 

Yat’em yiğaharezıç’e:Tomatis wus’ı pkım yil’apsexer k’uwe l’epseşüke zereşıtım peé, yat’er k’uwo jöağe wufesake ğaherezığen fay. Bjıham çöabzeç’e k’uwo jöağe xater ğatxem yat’em yilebığe yeqo zıh’ure wah’tem çöabzeç’e éjüç’ıjın fay. wujö zıh’uç’e zı dékarım 2-4 t’`u re bl’`ı ton fedize bılım yébzı ğasığe tétekoağe h’ume naha yişüağe keqo. Kışnewujım kith’ re l’aşö yéwöağe yat’e tekejıxer ğatekoğen fay.

 

Yéwtıne zıh’uç’e zı metre pl’`emiyem (5-6) tfı, xı gr ç’e téfenı fede çezuw ş`aç’eç’e amırımi yewtığe ş`aç’eç’e ş`en fay. çezuw ş`aç’e ş`enır yanaha doğe ş`aç’e. Ç’exer zı ç’exerem yikışnewujı yişıu zı santim yat’e tétekoğe ç’exer ewuh’umen fay, yikışnewujı yat’em wutéunç’egoreme psı t’eöq téwutxejınızı ç’exer zı ét’ağe kuwağem nefse ğawulebığe h’uğe h’uşt.

Ş`ıgu tomatisım çezuwxeme yazepeşıjağe cm 140-150, çezuwume  yadedğat’ıshaxereme yazepeşıjağeri cm 40-50  h’une, pkewum deç’ıre tomatisım yiçezuw zepeşıjağer cm 75-80 , çezuwum dedğat’ıshaxereme yazepeşıjağeri cm 40-50  h’une ş`eğen fay.

Ç’exer keç’ıse thape (5- 6 )tfı xı zıh’urem kışnewujı woaşör zıfabe şıam yiğaştın şınağor ziç’ırem kışnewujı melıl’feğu mazem yet’onere thamafem yapeç’e ğaharezığe xeğath’ığexeme yaqos’’ı cm 40-50  zepeşıjağe, tomatisı pkı ç’ıser cm 5-6 fedize yik’uwağe yil’apseç’e euğe dedğat’ıshan fay.

Kışnewujım pse psı yettıjışt. Mefiş mefip’l’`ı kışnewujı dğat’sığexeme waxepl’ıhanızı yimıwubıtığe pkı ç’ısexer zebledh’ujıştıx.

 

Yébzı yétıç’e: yipkıç’e atığe tomatisxer yine yiç’i be h’ure tomatisır zıxeth’ıç’ıştı yat’em yixethıç’ınığe madde xel’ıxemç’e baye h’unı fay. Tomatis keğasınım pıl’ıxeme pase kınağase iraçını peé fosfor (P) xel’ yébzır yéquşüke dem`ığıme mıh’o şıt. Tı ç’ıp’e Mezaye mazem yiqos’’ı zı dékarım ton 2-3 şüe sığe bılım yebzı,süperfosfat feş`ş`ığaç’e yie fosfatım şışe zı dékarım 22 kg tétekoğen fay. Mı yébzır bğat’sını peé hasexemre , xeğath’ığexeme yatéwteğen fay. Azot (N) xel’e amonyum sulfat ((NH4)2SO4) ş`ıç’e yie yébzıri zı dékarım 56 kg h’une yiznıkor tomatis ğat’ısığoem adere yiznıkori yapere psı eğahağom yipe yat’em maç’e maç’e téwteğen fay.

 

K`eç’erer pşxınım l’eine, kültür wus’ı pkıxeme psı ya éğahaç’e: Ç’exer keç’ıse zıh’urem, ç’ısağe pkım xah’o zıh’urem, kışnewujı müşqu kıpıç’e zıh’urem h’une psı éğahanım mı yiwah’te şım liyeğaşüxe yie şıt.
 

Tomatis kezğasırexer, pkıxeme yapere müşqu kıpıç’ağe yal’eğufe psı éğahanır yaşüeğo mıh’o şıt. Mı wah’tem psı iramığahe nahı bere yawucüçö. Yapere müşquxer kıpıç’ağe zéral’eğu kışnewujı psı éğahanım liyağe yie meh’u. Zıtétım yéqo psı éğahen wah’texeme ya firikune psı yaéğehağen fay.

Tomatis müşquxer yinı h’ow ğoyınığe wah’ter kiziharem, ğoyınığor zıfejerem kışnewujı, zı épçığe, wuğoyığe pkıxeme psı yaébğahan fay. Psı ébğahe zıh’uç’e psır tomatis pkım yithapexeme yanemısınım wufesakın fay, amırıme thapexeme psıncı yatéhanızı pkıxer psınç’e sımace yiş`ıştıx. Mı yixe étxağem, tı ç’ıp’e kışıç’ıre tomatisxer zı faye psı téwgoşağer keğal’ağo.

•          jöneğu        mazem 10 mafe yafızego  3  psı

•          Mekuwoğ   mazem   7 mafe yafızego  4 psı

•          Bez’ewoğ   mazem   6 mafe yafızego  5 psı

•          Şışhah’u     mazem   7 mafe yafızego  4 psı

•          Onığo         mazem 15 mafe yafızego 2 psı h’une zeuç’e 18 psı yétığen fay.

 

Tomatis pkı ç’ısağexer zı şıdğat’ısığe wah’tem şıféjağe thamafit’`u kışnewujı wucüçöğen fay, yapere cüçoğum (2-3 ) thamafit’`u thamafişı kışnewujı yet’onere wucüçönır ş`ığen fay.wus’ı hawliyexer ğaqodığe yat’ém yıişö zeps’’ağe wubeteğer ğawşebığe h’unızı yat’em jı keğaşağe yat’em yilebığe éwubıtağe pş`ını peé ç’ezuw fızeguxer zı zawle wücüçöğen fay.

Feşhafe psı éğahap’em kıxafere tomatis pkı kutamexer xexığe psı zınemısıre bğumç’e şeyağe, l’apsexemi yat’e yéğazığen fay.

 

 

Yi sımecağexer, yiyağe yézğaç’ıreme yape keç’ıç’e    
               

Tomatis smecağexer fiziyolojik, wirüs (patojen) fede sımecağe zış`ıre maddéxer h’une t’`o zetétfım l’eişt.

1-         Tığe ğasığe, nekığe pıtekunıxer, tomatis müşqum yizegoçın, nekığe pe şüğe, psıre yat’eme yanesıre müşquxer adere sımecağe zış`ıre maddéxemre are zediş`ığe zereşüxerer arı.

2-         Mıxer naha bere a c’ıp’em yişıtıç’em, psı be éğahanım, pkır yat’em tereze xemıth’ıç’ışüme kıxeç’ıx. Pemiş`e şö pışığe sımecenığer, (Antroknoz) pase sın fede sımecağexeri kıpıha meh’u.

Şö pışın

Pkıxeme yat’em yişıum tétı yitépl’aç’e ş`ıç’er yiğagode yişö piğaşe yikutamexere yithapexer kelelexı fejezı zeresımaç’er kéğal’ağo.

Mı sımecağem peé sértifika zié ç’e dep’`ığınır, ç’exeme awu wewö pş`enır, zı yil’esım zışıbğat’ısre ç’ıp’em yil’es t’u tébğaqo pş`en fay.

Antroknoz

H’uğaxe tomatis müşquxeme t’eöq xewuağe, wosapse bjığe h’urayexer ya téwöl’ağo. wosapsere bjığexeme yayinağe mm 12 cap’s’’aşö fede meh’ux.

Pase sığen

Thapejıxeme yaşıu  mm 6-12 yiyınağe bıjığe l’`ağexer kıxeh’o. Kahwaşö wardıh’u zenç’ı fede meh’ux.

 

Thapexeme yaşıu şö pşığe, wus’ışö s’’ıqo, amıreme ğojışö bjığemç’e keğal’ağo, zebğıreç’ıxezı şüıs’’e meh’ujıx. Tomatis wus’ı pkır yağal’`e.

Mı sımeCağem peé yipe wukec’ını peé ( zıneb manéb ) azeğur dep’`ığım l’eişt.

 

 

 

Tomatis ç’ıse pkı l’apsere yipşetıkı pkıme yas’eğugoreme yeğağux. Mıxeme yape wukec’ını peé 8 kg nap’em ml 100 Métil Parathion gr 35, 400 Chlorpyriphos éthyl gr 25, 250 Trichlorfon 80 amırıme kg 10 nap’em gr 100 Éndosülfon 32.9 amırıme gr 500 Endosülfon xewoğaquhazı mı zexeğaquhağer t’eöq ğawlebığe yat’em téwtéğen fay

Becıh’ pl’ıjıxer: Nec’e kine pl’eğun l’ec’e s’’qujiyededex thapexeme yapkı k’us’’ıpsı iraşüzı thapem yişö gojışö yaş`ı, thaper yağağuzı kirağatekoxexı. , Acorisıtin, Tetradion re Malathion fede azeğuxemç’e mıxeme yape wukeç’ım l’eç’ışt

 

Ğoyın, ğaıl’ın                      

 

Tomatisıxer pşediyipem re pşağaşhapem peblağe şıatağem wuğoyığen fay. Ğoyınır tomatisım yiş`ığaç’e, pesağaç’e re yepl’ığaç’ere zı şıpşeştı bazarım yipeşıjağe fede şartxeme wögupsıse ğoyığen fay.

Peblağem (şaşetı) qoştı tomatis müşquxer pl’ıje, h’uğexexer zaşeştım peblağe wuğoyığen fay

Bazar şıjem qoştı tomatisxer ğogum tétıfe bleç’ıştı wah’ter, ğogum yireqofe zeril’ıştıxeme yaş`ıç’ere, zı sısıç’e zereh’uştır, çağe feh’unır, p’ert’enım wögupsıse. Şepl’e, pl’ıje wuwğoyıştıx.

Tomatis müşquxer pıçıç’em wuğoyınım wufesake pş`enı fay. Yanehadedewi t’uğağexer epçı zıh’urem agu qos’’ım yibğat’ıshanı pıbğaçerezıgorem wumıfıze, wu yağe yémığaç’e pıpçınızı hanıl’exeme zenç’e, ğaterezığe bedede zeşıu zetemıl’ha yaril’hağe ğaharezığen fay.

 

Kieç’erer

Xatem kışığasığe tomatis ş`enım zı dékarım kg/da 3600-4000 kıéwexışü.

 

Zı dékar tomatisır wulejınım sa/da 206.78 s’’ıfı qoş`ağe , sa/da 2.22 maçiné qoaş`e lejaç’eç’e peqoade.