Habjın - хьабжын
Yis’exer: Adıg’e: Habjın, Arab: الكراث Tr: Pırasa, İn: leek, Fr: poireau, Rus: лук-порей, Latin: allium porrum
Habjın, yil’esım yiğe pstewum kesı, yil’esı t’um kesıre neha beremç’e yithapexeme yapeé kéğasıre zı şüh’ont’eğaç’e. Zağore düwelxeme, salata, hamburger, "taco" re adere şxın zetéfığe beme yaxel’e mıjağe, jağew yaşxı. Habjınım yipkıri yithapem fede şxını ş`ağo şıt.
Habjınım yape zı ç’ı ç’k’o yiew nekığe kızeüxırem kışnewujı kutamexer kıgoç’ezı bıh’u meh’u. Mı yileh’anır yinı h’uğe ç’e kiritığo wah’ter arı. Şxını peé kéğasıre habjınxer mı wah’tem nemıse neha ş`ane wuğoyığen fay.
Pesere l’eh’anım mığaarısağe yihabjın "opium" ım fede şhak’us’’ır yiğawtabje şıtı "lactucarium" ğaç’er yaxel’ığ. Roma`m yis’’ıfıme, rehate yiğaşiyenıxe peé pşeğaşha şxeğum yikışnewujı habjın yaşxıştığe kaénıjığeme yarit.
Mısır`ım yipesere s’’ıfıxemi habjın yaşxıştığ. Hipnotize yiş`e şıyér yiğapsınç’e zereşıtım feşhafe h’ul’fığem l’`ığe qoaş`e kırite yal’ıteştığ. Zetéfığe baş edede yie şıtew, habjınım yil’epkı şıph’er mı zetéfığer arı p’oşüne şıtep. Zağore s’’ıfıme "moder sativa" kawkozenın peé mıarısağe yı "serriola" mç’e hibrit yaş`ığ.
Pesere Yunan`ım habjınır şxeğum şxınıme yape pşxıme neha yéqoa şxınıme yakışnewujı pşxıme neha yéqoa yaui şha yiriawlewuğe txığeme kaxeç’ıjığ. Pergamon`um şışı fizik aze Galen`ım şeşım rehate şiyenızı, yiwujıre mafem ziğapsefığe zeph’e ketecını peé şxınıme yawujı yişxıştığ. Ay zı l’eş`eğu yipe şıpsewuğe Efes`ım şışe Rufus`ımi habjınım peé şhar zexiğaha tereze wözımğagupsısıre gum keç’ırer wumıoşö zış`e zı şxınıç’e yiguğe yiş`ığe kıénıjığ.
Yişha re yithapexeme yaş`ıç’emç’e zetéfığe pl’`ı meh’u, şhaç’erem yithape zetéfığe re yaşöxemç’e kızşısıre xeğogu re yağaş`exemç’e wuzépl’ırem şem nehabe zetéfığe başe yie şıt.
Boston re Bibb ziraore habjınım yışha şabew bıh’u. Avrupa'm be kışesı. Yipkı fıjığer ç’ıhaw, lı fıje, aşü`ı. Değo mebağo be kétı. Pşxım l’eire yipkı ç’ıhağe cm. 50 yiuze cm.3 - 4 fediz.
Çin habjınır ç’ı ç’haw, seşöxem fede, şha yimıe, Tığekohap’e zetéfığeme yafemıde dıcığe pl’ışö zı aşü`ığe yie, ph’aşe, ğajağew pşxım l’eine zı ş`ıç’e yie şıt. Mı zetéfığer yiç’ıre yithape ş`ıç’emç’e şhafığe t’u meh’u.
(Iceberg) habjın şha ş`ane, g’ınıfıjı pl’ışö, be zedıxetı şhaxemç’e meh’u. Yi aşü`ığem neha yiş`ane ş`ıç’emç’e habjın zetéfığexeme yaneha maxer arı. Mı zetéfığer ABD'dem yaneha be şızebg’ırıç’ığer arı.
Yithapexer p’aé, psınç’e ş`anex. Mı zedış`ığır çıg’aye thape re lollo rosso habjınxemç’e meh’ux.
CO ziraore Romen zetéfığem yej yépesığe şha yie şıtew yithapexer neha ç’ıhax.
Batavian ziraore ğemafe ş`anem yi ş`ane ş`ıç’e re t’eöq şha pıtexemç’e meh’u. Iceberg`ımre thapezeç’ığem yafızegu yite zı habjın zetéfığ.
Zıtxığer
Hatko Nuri Ersoy
Telif hakk tarafıma aittir basım ve yayını izine tabidir.
хьабжын
хьабжын, илъэсым игъэ пстэум къэсы, илъэсы тIум къэсырэ нэхьа бэрэмкIэ итхьапэхэмэ япэе къегъасырэ зы шъухъонтIэгъакIэ. загъорэ дууэлхэмэ, салата, хьамбургэр, "таджо" рэ адэрэ шхын зэтефыгъэ бэмэ яхэлъэ мыжагъэ, жагъэу яшхы. хьабжыным ипкъыри итхьапэм фэдэ шхыны шIагъо шыт.
хьабжыным япэ зы кIы кIко иэу нэкъыгъэ къызэухырэм къышнэужы къутамэхэр къыгокIэзы быхъу мэхъу. мы илэхъаныр ины хъугъэ кIэ къиритыгъо уахътэр ары. шхыны пэе къегъасырэ хьабжынхэр мы уахътэм нэмысэ нэхьа шIанэ угъоигъэн фаy.
пэсэрэ лъэхъаным мыгъаарысагъэ ихьабжын "опиум" ым фэдэ шхьакуцIыр игъаутабжэ шыты "ладжтуджариум" гъакIэр яхэлъыгъ. ромаIм ицIыфымэ, рэхьатэ игъашиэныхэ пэе пшэгъашхьа шхэгъум икъышнэужы хьабжын яшхыштыгъэ къаеныжыгъэмэ ярит.
мысырIым ипэсэрэ цIыфыхэми хьабжын яшхыштыгъ. хьипнотизэ ишIэ шиер игъапсынкIэ зэрэшытым фэшхьафэ хъулъфыгъэм лъIыгъэ кIоашIэ къыритэ ялъытэштыгъ. зэтефыгъэ баш эдэдэ иэ шытэу, хьабжыным илъэпкъы шыпхъэр мы зэтефыгъэр ары пIошъунэ шытэп. загъорэ цIыфымэ "модэр сатиIа" къаукъозэнын пэе мыарысагъэ и "сэрриола" мкIэ хьибрит яшIыгъ.
пэсэрэ юнанIым хьабжыныр шхэгъум шхынымэ япэ пшхымэ нэхьа yекIоа шхынымэ якъышнэужы пшхымэ нэхьа yекIоа яуи шхьа ириаулэугъэ тхыгъэмэ къахэкIыжыгъ. пэргамонIум шышы физикъ азэ галэнIым шэшым рэхьатэ шиэнызы, иужырэ мафэм зигъапсэфыгъэ зэпхъэ къэтэджыны пэе шхынымэ яужы ишхыштыгъ. аy зы лъэшIэгъу ипэ шыпсэугъэ эфэсIым шышэ руфусIыми хьабжыным пэе шхьар зэхигъахьа тэрэзэ уозымгъагупсысырэ гум къэкIырэр умыошъо зышIэ зы шхыныкIэ игугъэ ишIыгъэ къыеныжыгъ.
ишхьа рэ итхьапэхэмэ яшIыкIэмкIэ зэтефыгъэ плъIы мэхъу, шхьакIэрэм итхьапэ зэтефыгъэ рэ яшъохэмкIэ къызшысырэ хэгъогу рэ ягъашIэхэмкIэ узеплъырэм шэм нэхьабэ зэтефыгъэ башэ иэ шыт.
бостон рэ бибб зираорэ хьабжыным ишхьа шабэу быхъу. аIрупа'м бэ къышэсы. ипкъы фыжыгъэр кIыхьау, лы фыжэ, ашъуIы. дэгъо мэбагъо бэ къеты. пшхым лъэирэ ипкъы кIыхьагъэ джм. 50 иузэ джм.3 - 4 фэдиз.
чъин хьабжыныр кIы кIхьау, сэшъохэм фэдэ, шхьа имыэ, тыгъэкъохьапIэ зэтефыгъэмэ яфэмыдэ дыджыгъэ плъышъо зы ашъуIыгъэ иэ, пхъашэ, гъажагъэу пшхым лъэинэ зы шIыкIэ иэ шыт. мы зэтефыгъэр икIырэ итхьапэ шIыкIэмкIэ шхьафыгъэ тIу мэхъу.
(ыджэбэрг) хьабжын шхьа шIанэ, гыныфыжы плъышъо, бэ зэдыхэты шхьахэмкIэ мэхъу. и ашъуIыгъэм нэхьа ишIанэ шIыкIэмкIэ хьабжын зэтефыгъэхэмэ янэхьа махэр ары. мы зэтефыгъэр абд'дэм янэхьа бэ шызэбгырыкIыгъэр ары.
итхьапэхэр пIае, псынкIэ шIанэх. мы зэдышIыгъыр чъыгае тхьапэ рэ лолло россо хьабжынхэмкIэ мэхъух.
джо зираорэ ромэн зэтефыгъэм еж yепэсыгъэ шхьа иэ шытэу итхьапэхэр нэхьа кIыхьах.
батаIиан зираорэ гъэмафэ шIанэм и шIанэ шIыкIэ рэ тIэоq шхьа пытэхэмкIэ мэхъу. ыджэбэргIымрэ тхьапэзэкIыгъэм яфызэгу итэ зы хьабжын зэтефыгъ.
зытхыгъэр
хьаткъо нури эрсоy
