Kunth’uréy wunağoem şış yil’apse müşquxer pşxıne yağa arısağe zı wus’ı şkont’eğaç’e. Ph’ır yape kızşiç’ığe dünayé ç’ıp’er Awrupe fızegur arı. Mığa arısağe Awrupe, Tığemıwo A
sya ç’ıp’em wuşı`oş`e. Yipkı atığağe  metre1 – 1.5 fedize kutame maç’e yie yithapexer çünth’ağe şıt. Yéqo yat’e ziğotırem yil’apsexer 1 zı metre fedize ç’ıha yéxım yél’ei. Ph’ım pşeğum fede yil’apse zifier zere arısağem peé arı. Mığearısağe ph’ım yil’apse pşeğum fede mıh’o psığo ç’ıha meh’ux.

Yinekığexer fıjışö s’’ıqu zexetıxe şetrem fede ğemafem kızeöxı. Yil’apse müşquxeme yaş`ıç’ere yayınığere yaşöxer zetéfığe meh’ux. Yişöç’e fıjı, şüs’’e, ğojı, pl’ıjğojı, pl’ıjı, fede şö yae meh’ux.

 

Zı şahaperer  

yil’apse pşeğuxer şxını meh’u yiç’exeme Étérik dağe kaxeç’ı ari géraniol keawkozenıne dep’`ığın l’eç’e şıt. Ay  pemış`ewi wujopkığe, kozmetik sanayim déaığı. Yil’apse pşeğuxeme likopin, karotin prowitamin A,B1,B2,C witaminxemre %7 şeşuğ %29 fosfor re minéral şığuxer xel. Yil’apse pkıxemç’e karotin maddé nıkoş`ıxer xéaxıx, prowitamin A er pkım zıxarem A witamini meh’ujı. witamin A, pkım kıfeqoştı sımecenığem peéç’ıne yéş`ı,  işö sımecenığem ne sımecenığem peéç’e azeğudede zı şxını. S’’’ıfım yi işö tığem zisırem ph’ı ş`ane ğapert’ağeğer şıpfe tébğal’ıme yüş`ağe yéç’ı. Yipsıre yihajığeri ç’ele s’’’ıqu şxınıç’e doğu ded.

Zequre wor

Ph’ır mefe ç’akö wus’ı şükont’eğaç’e. Ay peé nefne maé, febe maé yat’e lebı şabem ya neha doğe şeh’u. Febaşe zıh’urem yil’apse pşeğuxer ç’ak’ö meh’ux, febağer maé zıh’urem ç’ıha meh’ux. Şıatağe febağer yéqu, yaneha yéqure febağer °C 15-20 er arı. Mı febağer yi işö şö h’unım ya neha leşe yéqure febağer arı.

 

Ph’ı ç’e ş`enığor pş`eştı ph’ı zetéfığemre zı şıpş`eştı ç’ıp’em yiwaşö qoaç’eremç’e zeblih’o şıtımiy şıemazem şeğawblağe xek’uwoğ mazem nefse pş`em l’eişt. Zepımıwo ph’ı kebğasını peé wo qoaç’er yéqu zıh’urem thamafe 2- 3 yafzegu h’une ç’exer pş`em l’eişt. Zı dekarım kg 0.5 – 1 ç’e firikuşt.

Çezuw çezuwe ş`aç’er ya neha yéqo ş`aç’e. Mı ş`aç’em peé yape xatem cm 105 -110 yibuh’uğe cm 15 – 20 yiatığe yafızeguxeme cm 45 psı yirıqone dez’ığexer yie hasexer ğaherezığe, hasexeme yaşıu yafzeguxer cm 2 5-30 h’une çezuwxer xeğath’ığe, yaze peşışağe yéqo ç’exer mı xeğath’ığexeme yafızegu xelhağe, ç’exeme yaşıu cm 1-2 yat’e şabe zehel’ır téttekojın fay . aç’e zırıze zérağat’ısırem pemış`e mibzer maçinémç’i yağat’ısı. Ç’exeme yaşıu yat’e  zı téttekojırem kışnewujı psı téğawpsepsağe ç’er zı él’ı yat’er ğaws’’’ınığen fay. Ç’exer thamafiş kışnewujı keç’ısex.

 

Keç’ısağe ph’ı ş`anexeme zı thape zawle kizıritırém zepeblağedede keç’ığexeme yaze peşışağe cm 6-10 h’une aderexer xepçıgorem yapere cüçönığor ş`ığen fay.

 

Woşxı kemışkıme wucüçö kesi yıkışnewujı psı éğahağen fay. Pısır firikune zımıh’urem ph’ım xah’o yieştep. Arızı yat’em yilebığe mıqodıpe ğaterezığe psı yétığen fay. Ğo kıznerem yat’er zegoçı kışnewujı woşxı kıtéşke psı éğahağe zıhurem ph’ı pşeğuxer yiğaçeştıx.

 

Ph’ı lapsexeme yapl’eğul’`ere yiş`ıç’e wukağere, l’epsit’`u zegoç’ınır, pe pıont’eç’ığer, yibıh’uç’e yizenç’ı ç’hağemç’e zegoth’ınım fede lajexer yat’em yiş`ıç’e, yat’em yilejıç’e, yi wah’tem psı émığehanım, yiyébzı yétıç’em, kızşısıre ğem, ç’exeme yağat’ısıç’em, ujuğem, yat’em xel’ı yét’efım yibağem yépxığe meh’u.

                                   

Ph’ır pşah’o be xel’e, k’uwe psı éşe yat’e şabem yéqu,  yaneha zequre yat’er  pH  6.5 – 7.5 yafızegur arı. Yat’e pıtem yéfızızı l’apse pşeğur yiğah’urep. Yipkıç’e pkudıyime kıxepl’eşünım fede, yat’em yişebağe şıtın fay.

Yat’e ğaherezıç’e

Ph’ı  keğasınır yiç’eç’e meh’u yiç’exer s’’’ıqudede zereşıtım peé yémqun be kızerequrem peé  yat’er t’`uo léjığen fay yapere lejığoem cm 30-40 yik’uwağe jöğen fay. Yapere jonığem kışnewujı zı dekarım ton 2-3 bılım yébzı sığe tétékoağe, ay kınewujımi yét’`oanere jönığer ş`en fay.

 

Ph’ı zı şıpş`eştı ç’ıp’em yaneha maç’e 3 yil’esiş témıqo  ph’ı,  kunth’urey, neşeğaşöeu’ şımış`eğen fay ph’ı ş`enım yizebleh’uğe ş`aç’exer dez’,  belas’ (marul), ceşı, çüceş r arı.

 

Yat’em yianalizım kiç’ıremç’e yébzı yétıç’er yanaha değo yébzı yétıç’er arı. Yat’e ş`ıç’emç’e zeblih’o şıte neha beremç’e zı dekarım kg 30- 40. Amonyum nitrat, kg 40-50. süpér fosfat re

kg 25–35 potasyum sülfat yétığen fay.

Sıdığoem ta yébzır yétığen fay ?: Azot zı xel’ı yébzım 2-3 yétığoç’e yétınır potasyum zı xel’ı yébzır 1-2 yétığoç’e yétınır yéqu. Fosfor yébzımre potasyum yébzır ş`enığoem yape, azot yébzım yiz nıko ş`enığoem yape adere kanere yiznıkori ph’ıxer yiğumığe mm 7-8 zıh’urem yétığen fay. Ph’ı wus’ı pkım azot, potasyum yébzır şüı yil’eğo şıt. Potasyum yébzım ph’ım yişeşuğ wubıtığaç’e xah’o feş`ı. Mı yébzi t’`um ph’ım yideğuğe xah’o yirite şıt.

 

Ph’ıxeme yayınağe yikuğe zereh’o  pıte mıh’o wuğoyığen fay. Ph’ıxer kin pımıl’ağo yat’em kıxepxını peé zıwuğoyıştı mafem yapere mafem ph’ı xatem psı éğahağeme neha psınç’e xepth’ışüne meh’u. Hans’e, şüane, kazgır, l’erıt’ıç’e yat’em xepxıjım l’eç’ıştıx. Wuğoyığe pkıxer psım xeğal’ığe yapıl’ı yat’exer pıthaiç’ığe bazar şap’em kabze, mığoanle neğasığen fay.