Hadepşemıu - хьадэпшэмыу
Yis’’exer: Adıg’e: Hadepşemıu Arab: سلحفاة Tr:Kaplumbağa - Tosbağa İn: Turtle Fr: Tortue Rus: черепаха, Latin: Testudines
Hadepşemıu Testudines k’upır zığawuçüre kumışham fede işö pıte zı şöap’em yiqos’’ı yise psewure, yiğorığo qore, l’ako pl’`ı yie zı s’’enl’aqo haywan.
Hadepşemıuxer, adere s’’el’aqoxeme yaş`iğe Mezozoik'im yapereğom şıtı Trias l’h’anım fızegum kihağex. yil’es milyon 200 yıpem şewublağe cıre nesıfe, hadepşemıuxeme yapkı ş`ıç’em, zebleh’uğe feh’uğep. Hadepşemıuxer , dünayem yil’epk cıreç’e mıqodığe yenaha peserıjıdede haywanıx.
Melaç’em yézeğıpe. Yağaş`exer ç’ıha meh’u. yil’esı şe, şerenıkore fedize mepsewuşüx. Hadepşemıur zel’epıte, şiye ç’ıhaç’e meşıyé. Zışıpsewure xeğogum yi febağe kéfexı zıféjerem zeédiyezı kene. Tığer be zıtépsere yat’e ğuşexeme zı éhap’e yawuth’umbızı, ş`ımafer şiriğaç’ıne a yiwuğonığem yét’ısha. Nepe, dünayém yil’epk psawo zetéfığe 250'em peblağe hadepşemıu tét.
Hadepşemıuxeme yapkı yinığem yidiyiç’e, yişha neha s’’ıquşe. Yijepk zeeç’ıç’e zı bzıwum yije fede s’’ıqu. S’e yimıe s’em yiof yil’eğune jepkı kumışhaxeme yas’ıpexer kıxeşı. Hadepşemıuxer mıxemç’e maşxe, péçı, yeğap’art’e. Yibzegu yişha yidiyiç’e yinı şabe şıt.
Yil’akoxeme l’eh’oambe tfırıtf yapıt. Ş`ıgumre psıns’’em şıpsewure hadepşemıuxeme yal’eh’oambexer meh’ıyéx. Yil’ebjanexer otéağew pıtex. psıns’’em, psım şıpsewure hadepşemıuxeme yal’eh’oambeme l’erıbze yaribzağe hans’em fede şıtıx. Mıxeme yawujıre yil’akome l’eh’oambe pl’`ırıpl’ı yapıt. Xı hadepşemıuxeme yal’eh’oambexer zegote yafızegu l’erıbze yibzağe axemç’e yesıx zepeağe ziratı.
Türkiye`m şıpsewure zağore Hadepşemıu zetéfığexer.
Wus’ışö hadepşemıu, Hawaii, ABD
manyaq hadepşemıur (Testudo hermanni)
Bjığeşö hadepşemıu (Emys orbicularis)
Ğath’ığaşö hadepşemıu (Mauremys caspica
Fırat hadepşemıur (Rafetus euphraticus)
Wus’ışö hadepşemıu (Chelonia mydas)
Nil hadepşemıur (Trionyx triunguis)
Ane hadepşemıur (Caretta caretta )
Yixere zetéç’ığexemre wunağoxer:
Testudines hadepşemıu k’upım, yil’epk wuxığe.
Yixere zetéç’ığ: Cryptodira (pşetık ğabıl’ığe hadepşemıuxer)
Wunağo : Chelydridae
Wunağo : Meiolaniidae st
Yipşere wunağo : Chelonioidea (xı hadepşemıuxer)
Wunağo : Cheloniidae (wus’ışö hadepşemıu re feşıtıxer)st
Wunağo : Dermochelyidae (şö işö zie hadepşemıuxer)
Wunağo : Protostegidae st
Wunağo : Thalassemyidae st
Wunağo : Toxochelyidae
Yipşere wunağo : Kinosternoidae
Wunağo : Dermatemydidae
Wunağo : Kinosternidae
Wunağo : Platysternidae
Yipşere wunağo : Testudinoidae
Wunağo : Emydidae
Wunağo : Geoemydidae
Wunağo : Haichemydidae st
Wunağo : Lindholmemydidae st
Wunağo : Sinochelyidae st
Wunağo : Testudinidae
Yipşere wunağo : Trionychoidae
Wunağo : Adocidae st
Wunağo : Carettochelyidae
Wunağo : Trionychidae
Yixere zetéç’ığ: Paracryptodira st
Yixere zetéç’ığ: Pleurodira (yipşetık zığazere hadepşemıuxer)
Wunağo : Proterochersidae st
Wunağo : Chelidae
Wunağo : Araripemydidae st
Yipşere wunağo: Pelomedusoidae
Wunağo : Pelomedusidae
Wunağo : Bothremydidae st
Wunağo : Podocnemididae
