Aslan - аслан
Yis’’exer: Adıg’e:Aslan, Arab: الأسد Tr:Aslan, İn: lion Fr: lion Rus: лев Latin: Panthera leo
Aslan (Panthera leo),çetuwumdexeme (Felidae)yawunağom şışew, lı şxaqo haşüh’ureudede zı bızaşö haywan.
Yiş`ıç’exer
Afrika aslanır, dünayém tétı yenaha çetuw yinı pl’`ım (aslan, kaplan, panter, leopar) yizır arı. Kaplanım yikışnewujı yenaha çetuw yinı zetéfığer arı. aslan h’ur kilo 250 `ı neha woteğu meh’uşü. Yaşeçi yatxığe yenaha woteğu aslanır yil’es 1970 `ım İngiltere'm şıe Colchester Zoo yis’’e hayvan xatem şıpsewuğe Simba yis’’e aslanım yiwoteğuğe kilo 375 - (826 lb) keqoağe yiratxağ. Aslan bzıxemi yawoteğuğe h’uxeme yaznıkorem fediz. Yıişö kahwaşöpl’ışö ğojı. H’um yipşetıkıs’xer kahwaşöpl’ışö ğojım şıfejew şüıs’’em nesıfe zéblih’o meh’u. nequ bıh’o, yijepkıme qoş`eşüxe yaxel’e, kiriğaşe zeirikudiyéjışö l’ebjanexer pıtew, yişö, ğojışö ğapl`ağe s’ı ç’ak’oxer téte şıt. Yiç’ı s’ıper pıras’e. Aslan h’um yişha ujıxer s’ı ç’ıhaxemç’e zeğafağe meh’u. yitame şhaxeme yanesıfe, tétı mı s’ıxer zıgubjırem mewberebıx. Aslanxer yaç’ıp’e kağağunenı peé zezawoex. Neha beremç’e mı zawom yaxezırer mal’`e. Aslanxeme yas’exemre yal’ebjanexer şanışex. Ze woğum zı s’’ıfır yiwuç’ım yél’ei. Naha bere Afrika xeğogum şepsewux. Aslanxer dünaye şıum şıpsewure ç’etuw zetéfığıme yaqos’’ı yenaha sosyal l’epkır arı. Adere çetuw l’epkıxer antisosyale şıtıxew yazako psewunığer xaxı. Aslanxeri be zediş`iğıxe mepsewux.
Yawuaç’e.
Wuane zıh’uxerem aslanxer zedéğusex, yawuaştım pet’ısıx, ç’el’ajexezı yawubıtırer zepath’ı. Neha beremç’e şeşıre mewuax. Wuane zıh’urem ğorğurırep. Şhaç’erem yawuaştım şıl’ışe zıhh’uxerem make zérağaune meğumğox. Yağotıre psexal`exeri yaşxıxewi meh’u. Aslanxeme yawuarem yigoşıç’e yéj yaxabze zedéqoaç’eç’e meh’u. yawuağem yape xeth’ıç’ıştır aslan h’ur arı. Şhaç’erem arh’oğum xetı aslan h’uxer keqoxefe, wuanır zıwuağe bzıri yape xeth’ıç’ı. Yawuare haywanxer antilop amırıme dombay şıqem fede s’’ıqume, fızegu yinew yawuağe zıh’urem ,wuaxe bete zebg’ırıç’ığe adere aslanxer kızereğoyıjıxefe yaşxıne femıje aderexeri kınsıfexe yeje zereşıtır yaral’eğul’`ağ. Zı Afrika aslanır zı sahatım kilometre 55 fedize meşeşü. Şhaç’erem a şaç’er başe yik’uyirep. Mışew metre 3,60 atığem depç’ıreyéşü, metre 12 peşıjem mep’ç’eşü.
Yabeğoaç’e
Afrika Aslanıxeme yanıbj t’um zınesırem l’ıh’ujıne féjex. Şhaç’erem yal’eşığo nıbjır yil’esı tfır arı. H’uxer poligamıx, feoağer şhağuse be zedirae şıtıx. Yal’ıh’ujığoem aslan h’ur zel’epıte meğorg’ı. A wah’tem kébğuqore adere h’uxeme yazawo meh’u. aslan bzım yiğumığe mafe 105-112 yafzegu zebléh’u. zı l’feğum 2-5 yafızegu şırı kél’fı. Keh’uğaé şırıxeme yanexer wup’ıs’’ığew yaişöxeme bjığexer yatéte meh’ux. Yanexer mafe 6 yikışnewujı zeoç’ıx. Bzım, yişırıxer maze şım zınesıxerem bz’ım pewup’ş`ıxezı axer wuaç’em yiriğasene féje. Zı yil’esım yihare şırıxer yéjyéje wuaşö meh’u. şırıxeme yaxel’`ıç’rer be meh’u. areşte zıfeh’urer şırıxeme yaşx’eğur adereme yawujıdede kizerinerem peé tereze xeth’ıç’ınığe zeramığotırer arı. Şırıxer areştew l’`enım zınesıxerem, aslan bzıxeme yawuarexer yape şırıxeme yirağaşxı.
Yaşıaç’e
Afrika aslanır, yipk zığabıl’ışüştım fedize k’ondal’e, çıblıl’exeme yaşepsewux. Zeexığe ş`ıgu ç’ıp’exer şü`ı yal’ğu. Yabağe 20 nese arh’oğuxew mepsewux. Arh’oğ yinıxeme 30 fedizır zeş`iğe zedepsewuşü. A zediş`iğı aslanxer zı aslan h’um, amırıme h’u zawulem yağaorış`ex. Neha beremç’e şeşıre mehaqozeqox. Mafere zı çetuw armawum fedex. Jewuxeme yaél’e zéğawuşıateğe şıl’ıx. Afrika aslanxer mafem sehat 20 fedize meşıyéx.
yapiyıxer
Aslanxeme piyi başe yea şıtep. Wuaxe zıh’uxerem yawuane zıfejexer şık’upsexer keşütırızı ya jepkıre yas’exer kıüwute meh’u. areşteç’e wuağe h’ure aslanır, mıwuajışüne meh’u, areşte h’ure aslanxeme s’eğoaqo s’’ıquxer yaşxıgorem psewunım kıfene. Ay pemış`e antilop fıjım, afrika psıçüm fede bje yinı qoaş`e ziexer yawua zıh’uxrem k’épıcıxezı yawuax zağori yawuç’ıpex. Pse pıte kanemi wuağem énfeksiyon yéph’atezı yiwujım m’l`ejı. Yaşaç’mç’e yaşınağom yizır s’’ıfıxer, adereri ph’eşöjxer arı. Mı t’ur yapiy şıph’ex. Ph’ejöjxer psı ujım uhare zebg’ırıç’ğe aslanxer zawubıtırem rehate yaşxışü. Miy yil’es şit’u yipe Anadolu'm şıfeje Hindistan xıt’ıgunıkom nese xeğogu bıh’um şıpsewuştığe Asya aslanır nepe, Hindistan xıt’ıgunıkom Hindistan düwelım yi kişiğağunıhağexew şıtew a ç’ıp’em şepsewux. Afrika aslanır yağağunağemi nepere Afrika aslanım peé yenaha şınağor yawua zereşıtır amıre yapsewup’e ç’ıp’exer s’’ıfıme zérawukorer arı.
Miy, yil’es mini pş`ı yipe aslanxer Tığemıwo Amerika, Tığap’e Amerika, Avrupa, Asya re Afrika h’une ş`ını tfım şızebg’ırıç’ığe şıtığex. Nepe Amerika ş`ınım yizeç’erem, Asya ş`ınım Hindistan xemıte adere xeğume. Avrupa’m yizeç’erem, Afrika ş`ınım yizı xeğogu nıkom pemiş`ırem yal’ep zeç’e şıwuxığe şıt. Aslanxer ph’eşöjxeme ziramığaşxını peé psım xemıhaxe rapş`e pemış`e zı haywanır psım xehafe yéjex ph’eşöj kızxemıç’ırem yéjxeri psım xehaxezı yirafıjağağer yawubıtıne l’eqox.
