Ha, хьа
Yis’’exer: Adıg’e:Ha, Arab: Tr:Köpek, - İt İn: Fr: chien, Rus: собака Latin: Canis lupus familiaris
Ha (Canis lupus familiaris), hamdexeme (Canidae) yawunağo şışe yitépl’e ş`ıç’emç’e zetéfığe 300'ım neha be yie lı şxaqo zı haywan.
Haxeme yaşıaç’e
Haxer me yéwunç’e, make zexexınç’e sakıx. Yal’eğuç’e, yinexeme ğojı re şüh’oant’e şöxer neha zexafışü. Uze şıtew psınç’e woğaseşüx. Ziyém yepxığe zereşıtımç’e yis’’e yiğauğe şıt. Yilapeme yatéte maşe, değo yésı.
Ha h’uxer yiwujıre l’akom yizır yiatıgorem me zipixıre, çıg’ı l’apse, wus’ı ç’ha, müjö xeatıç’ığe, depkı ujıme yaték’uşezı yipsewup’e ç’ıp’em ğunaph’e féş`ı. Kışnewujım yiwujıre yil’ako t’umç’e bığum fede ph’aşegorem yiğuthapsı re yi çüye zışiğaıl’ığe ç’ıp’em yil’apeme yapıl’ı hormon h’edanxeme kapışıre hormonım şışe şefe. Mı hormonıxer ham yizetéfığe, yinıbj, yibeğon ş`ıç’e fede ş`nığexer adere haxeme yariğaş`enı peé yéş`ı. Zewuneğuxeme yazereşıtıxe ş`ıç’er me zıpixere mı xeğaşığexemç’e zereş`ejıx. Zır zım yiç’ıp’e yihanım téşınıha. Haxeme ya me zexefıç’e l’şığedede şıt. Me ş`e zéwurem yikışnewujı, yipe yébzeyijıgorem mı mer yişha yirewubıte. Maze tfım ze mel’ıh’ujıx. Ha bzır afe 63 fedize ğume kızınexerem yikışnewujı malf’e. Yanexer zeumıxığe, 6-8 fedize haşırı k’élfı. Thamafe t’u zıt’eqorem şırıxeme ya nexer zeoç’ızı yithaqumeme zexaxı féje. Thamafe 6 yane yibız’ı yéşöx. Yağaseğur thamafe mafe 6zihaxerem fébğajeme neha değu meh’u yao. Maze pş`ım zınesırem l’eşığaxe meh’ux. Yil’es 15-20 fediz ğaş`e yağaş`e. Ham bere çikolata zébğaşxırm yinexer neşü yiş`pe meh’u. Haxeme çetuwxer yal’`ımi yaşxırep. Zağore yawuane, yal’`ıne yaç’el’ajexezı çetuwxer kirağadıdeç’ıx. Yawubıtışüme yal’`ı. Har tereze zébğaserem ay fedexer yimış`ene meh’u. ay peée har s’’ıqu rapş`e çetuwuxeme yadiş`iğe zedéğaseğen fay.
Zışhaperexer
Wunerıp’o yap’ure haxer zı ğuseğu zifaş`ıne, yawunexer, yalejap’exer, yabılımxer k’iğağunıhane, ap’aşe, hainış, thaçet, kaz fede arh’oğuxeme yapetıne, şaqoxeme apıağu yaş`ını fed ebeme yapeé yap’ux. Haxeme zetéfı be ye aşıt.
Yizetefığexer
