Bajeş - бажэш
Yis’’exer: Adıg’e: Bajeş Arab: ابن آوى Tr:Çakal İn: jackal Fr: chacal Rus: шакал Latin: Canidae
Bajeş, hamdexeme (Canidae) yawunağo xetı, Canis zetéfığem yipl’`ım, Afrika re Asya'm şıpsewure s’’ıqu – fızegu yinığe zie Canis adustus, Canis aureus, Canis mesomelas re Canis simensis zetéfığeme yazedis’’er arı.
Wuaqo s’’ıqux, psexal’`e şxaqo şıtı bajeşxeme Tığemıwo Amerika'm şiraorem yi Adıg’e bzer “xaşö tığuj “ amırıme "bajeş" feoağe Canis latrans (İng., coyote amırıme prairie wolf) zetéç’ığe psezıxel’.
Yiş`ıç’exer
Yiç’ıhağe santim 30-35. Yiç’ dıxete yiç’ıhağe santim 85-95 yafızegu, yiwoteğuğe kilo 7-11 yafızegu yite meh’ux. Dışe bajeş (C. aureus) zetéfığem yitxis’’e şüıs’’eşöm, yinıbe fıjışö pl’ışö, adere yiişöxer ğojı şüeyiö şıt. Txis’’e şü`ıs’’e bajeş (C. mesomelas) zetéfığem yitxis’’e şü`ıs’’e, adere kenere işör wul’iyiğeşö pl’ırışö. Peth’oaşö işö ğath’ığe bajeş (C. adustus) zetéfığem yibğu t’um yişö kıxemışıdede ğath’ığexer yiexew, yiç’ı s’ıper fıjı. Canis zetéfığeme yafede bajeşxeri pşeğaşhare mebıwux. Bajeşım yibıwuç’em zağore s’’ıfıxer şeşte. Yiç’ı pkı ş`eğı el’ı zı h’edanım kıxeşırem me aye pixe zereşıtım peé yianeğun me aye şéğawutıse.
zışıpsewurexer
Dışe bajeş, Tığekıéç’ıp’e Avrupa re Tığemıwo Afrika’m şewuble Tığap’e Asya’m nesıre xeğoguxeme, Txis’’e şü`ıs’’e bajeşım re işö ğath’ığe bajeş Tığap’e re Tığekıéç’ıp’e Afrika’m şepsewux. Türkiye’m yenaha be xı ujı xeğogu ç’ıp’exemre mezı ujuxeme, k’ondal’eme yaşepsewux. Ayfeşhafe Tığap’etığekıkoç’ıp’e Anadolu’m yi l’h’anç’e ç’ıp’exeme yaşepsewux. Xaşöm yite mepsewuxemi zağore s’’ıfı psewup’e ujıme yaqoal’`ex.
Yaşxaç’e
Bajeşlar, xeşöap’em şıpsewure şeşı haywanıx. Mafe nefım yineha berer çıblıxeme zıxağabıl’hagorem blağaç’ı. Şemezaxe nefım wuane yéjex. Zağore yizako, zağoremi arh’oğo yağotıre haywan s’’ıquxer amırıme psexal’`exer yaşxıgorem mepsewux. Arh’oğo zeş`iğe wuaxe zıh’urem zağore haywan yinıxeri yawuawi meh’u. yizako zıh’urem zağore aslanım fede haşüh’ureume yawujı yéwuçöxezı axeme yawuağeme kaénıjığexer yaşxıx.
Yabeğoaç’e
Bajeşxeme yağumığor mafe 57-70 yafızegu zéblih’o meh’u. bajeş bzım zı k’ubane amırıme çıg’ı qos’’ı yişüç’ığegore şel’fe. Ze l’feğum 2-7 yafızegu fedie şırı k’élfı. Tığujıxeme yafede bajeşxeri wuner’ıp’u haxemre zel’ıh’um yal’ei.
