Bğej (Nebejej) - бгъэж
Yis’’exer: Adıg’e: Bğej - Nebejej, Arab: نسر Tr:Akbaba, İn: vulture Fr: vautour Rus: стервятник Latin: Aegypiinae
Bğej, mafe nefım wuare bzıwu haşüh’ureuxer (Falconiformes)k’upım , Dünye ş`em yibğejı (Cathartidae) wunağom re Hambğoaşüh’oxeme (Accipitridae) yawunağome yaşışı pesere Dünayem yibğejı (Aegypiinae) yixere wunağoer zış`ıre, yinew psexal’`e zışxıre bzıwuxeme yazedis’’e. Bğejır zı zetéç’ığe zakoem yimıs’’e, a l’epkım yizeç’erem yis’’e.
Yiş`ıç’e
Bğejxeme yaşhaxer kuyı, yaneğuxer yinıx. Yil’akome psexal’`exer yiwubıte yiatışüne, zızeqoşüne zı ş`ıç’e yinığe yie şıtımi qoaş`e yaxel’ep. Yil’ebjanexer ğapl’`ağex. Yapepkıxeme şör, lır yakudite zepath’ını fedize qoaş`e yiew ğumıx. Yal’eğuç’e yizet’fığe pstewumi değo l’eşığe şıt. Make yizexexıç’emç’i thaçetı bğejı zetéfığer aderexeme yenaha sake şıt. Bğejıxer zı şha ğuse zırızıx.
Yazebg’ırıç’ıç’e
Bğejxer Avustralya re Okyanus xıt’ıgume yapémış`er xeğogu febebs’’ıxem re tropik xeğogume yaşızebg’ırıç’ığex.
yaşxırexer
neha berem şxın zexez’ yiep. Psexal’`e, xeixemre zağore pse zıpıtıme yafede sıd yağotimi yaşxı. Zağore yizetéfığexeme, hadepşemıu, şıne fede peémınejışüre pse zıxelxeri yaph’ate.
Yaşıaç’e
Bğejxer bıh’o, ç’ıha yatamexemç’e harzexegorem zı sehat zawule woşögum şıbıbe tétışüx. Yaxezım psexal’`e, pse zıkudiye zil’eğurem adere bğejıxeri kilometre hazere peşıjım k’éç’ızı at’equm keqox.
Şxınır zépagoşı zıh’urem, yipk neha yine, yipepk neha qoaş`e ziem yaperenığer yiratı. Yaxabzeme cade yapxığe şıtıx. Bğejxer anç’e anç’e l’ayexe, nıbğe zışaş`ır kuşha müjö atığe şhapexemre çıg’ı atığe şhapexeme yaşepsewux. Bzım ç’enç’e t’u k’eç’es’’ızı thamafe 7-8 fedize meğoal’ha. Psere dünayém yi bğejıxeme bğem yiyém fede yawuaştıxer yiwubıtışüne l’eh’oambe ğaşığexer yaağ.
Zağore zetéfığexer
Dünaye ş`em yibğejxer
Amerika`m yibğejı şüıs’’e
Tığemıwo, re Tığap’e Amerika’m yitropik re astropik xeğogu ç’ıp’eme yaşepsewuxımi yi febebs’ı xeğogu ç’ıp’exemi yanesıfe başere yéhax. Ç’ı ç’ak’odede, yitamexer ç’ak’o,yişha şüıs’’e ps’’anew,yipşetıkıme s’ı yatéte, yiç’ıhağe santim 60 h’ure zı bzıwu şüıs’’e şıt.
Kralığo bğej
İşö lıdıpş`ew, yişhare yipşetık pl’ıjışö, şüh’ont’aşö zexel’e, yine ujıxeme pl’ışö kadéqoç’e, yitxis’’e şıur ğojışö, yixerexer fıje yipşap’exer yéjaşö şıt. Yitame zeeç’ığer metre 1,7 , yipkı yiç’ıhağeri santim 70 keqo. Tığap’e Meksika’m şıfejew Arjantin’ı nesıfere xeğogum yitı mı bzıwuxer woşxıl’e mezxeme maçé maç’e zeşiğıxe zağazejı.
Pesere Dünayem yibğejxer
Bğej pl’ırışö
Tığap’e Awrupa re Tığemıwo Afrika’m şıfeje Hindistan’ı nesıre xeğu bıh’um şepsewux. Yaişö s’ıxer kahwaşö pl’ırşö, yakamziyxer şüıs’’ex. Ps’’ane fede pl’eğure şha fıj yiew, yipşetıkı s’ı s’’ıquxer tét. Fıjı s’ı wuberebığexemç’e zı pşap’e yie şıt. Neha beremç’ mıjö kuşhaxeme yaşepsewux, yanıbğexeri ay şaş`ıx. Türkiye’m yi kuşha atığe ç’ıp’e pstewum şepsewuxemi, Tığekohap’e bğum yiç’ıp’eme neha maç’e yaris.
Bğej şüıs’’e
Tığap’e Avrupa’m şıfejew Çin’ı nesıre xeğogum şepsewux. Pesere Dünayem yibğejxeme yenaha yinew bıbıre bzıwume yenaha woteğume yazıre, şıtı mı bğejım yiç’ıhağe santim 100-110 yafızego, yitame zeeç’ığe santim 250-295yafızego, yiwoteğuğori kilo 7,5-12,5 yafızego keqo. Kuşhaxeme yaşepsewux. Yas’xer şüıs’’em peblağe kahfaşö ç’ap’s’’e meh’u. yipşetıkı s’ı tétep.
Mısır bğejır
Tığap’e Avrupa Fızegutığekıéç’ıp’e Hindistan Tığemıwo re Tığekıéç’ıp’e Afrika’da xeğogume yaşepsewux. Yıişö s’ıxem re yiç’ı bjığexer şüıs’’ex, s’ı zıtémıtı yişhaşör şöğoje şıt. Kuşhaxeme yapémış`e nıbğe zışaş`ışüştım yéqure müjö atığe zışıe gubğexemi yaşepsewux. Türkiye’m yenaha be şıpsewure zetéfığer Mısır Bğejır arı.
Zı şha ğuse zı şıaç’eç’e mepsewux. Şhağusem yizır zıl’`erem pemış`ırem şhağuse feh’uje meh’u. yanıbj yil’es 4-5zınesırem yikışnewujı, bğejı bzım zı l’esım ze zı ç’enç’e k’éç’es’’ı. Zı maze qos’’ım a k’iç’eğı ç’enç’em yişha zıgore k’iziriqorem yiş`erış`e zı ç’enç’e keç’es’’ıjı. Yiğolhağor mafe 50-54 yafızegu. Çençemi şırımi bğejı h’um re bzır zırıze zedépl’ıx. Şırıxer mafe 100-110 nıbğem zisıxe yikışnewujı bıbıne féjex.
Zıtxığer
Hatko Nuri Ersoy
Telif hakk tarafıma aittir basım ve yayını izine tabidir.
