Şhalwuı, Ph’ewuı - шхьалуы, пхъэуы
Yis’’exer: Adıg’e: Şhalwuı, Ph’ewuı Arab: القراع عصفور Tr:Ağaçkakan İn: Woodpecker Fr: Pic Rus: дятел Latin: Picidae
Şhalwuı’ (Picus), şhalwumdexeme (Picidae) wunağom şışe çıg’ıxeme yaşöap’exer yiwlıugorem yiş`eğı zıézğabıl’hağe hamluwu fede has’’wus’’xer zışxıre, pepkı paps’’e yie, yıişö s’ı dexaşe ğalağe s’’ı zıtétı bzıwuxeme yazedi s’’e.
Yiş`ıç’exer
Yil’akoxer, k’idéqoç’ı l’eh’oambex. T’ur yipe ğazağe, adere t’uri yiwujı ğazağe şıtıx. Ğaşığe şanı l’ebjanexemç’e çıg’ı pkım pıte zireğawubıtı. Paps’’e zade kamziyxemç’e zimiwufe zı ç’ı pıt. Yiç’ zéğazıp’e zıféş`ı. Ç’ak’o pç’egorem çıg’ıxeme psınç’e yadeç’ıx.
Yaşöxer zetéfığe şıtıxew, yaç’ıhağexeri santim 9 mre 50 yafızegu zeblih’o meh’u. Şınapxe zereşıtıxem peé mezı zeğoç’ıxe,park, xatem fede ç’ıp’exeme yaşepsewu. Neha beremç’e yapepkıç’e yawuğonıre çıg’ı ğoanexeme yarise mepsewux.
Yaşıaç’e
Şhalwuıxeme yapşetık lıs’ıxer l’eşığedede şıt. Yaşha k’us’’ıxer şha kumışha pıtem k’iğağune zereşıtım peé yapepkıç’e çıg’ım yéwoxe zıh’urem şha k’us’’m yiyağe yéç’ırep. Yipepkımç’e çıg’ım yişöap’e yéwogorem yéwuğonızı, yiş`eğı ésı hamluwu fede has’’wus’’xer yéğotızı yéşxıx. Şhalwuıxeme ya bzeguxer ç’ıhaw worbene hamluwum fede şıte, yipepkım neha ç’ıhaw peşıjem néğasışü. Bzegum yil’apse yipe, yiwujı qo, kızeéqoje h’ıps’’ım yépxığe şıt. Ay yişüağeç’e bzegur yipe, yiwujı yiha zeirahajışö meh’u. bzegu s’ıper ont’ağew yibzegupeç’e şöap’e ş`ağım ésı has’’wus’’xer ireteph’eteç’ıx. Zağore zetéfığeme yabzeguxeme ya işö kas’ı s’’ıquxer yatétıx.
Şhalwuır zıt’o zışew ç’ığım yewlıuzı çıg’ım kıxeuç’ıre makem yédeuzı ta ç’p’em hamluw ésımi zéréğaş`e. Areşteç’e zıémısı ç’ıper yiwğonırep.
Yabeğoaç’e
Şhalwuım yinıbğe çıg’ım şiwğonığe ğoanem yireş`ıha. Nıbğem yıyinağe şhalwuım yizetéfığemç’e zébl’ih’o meh’u. s’’ıquxeme neha nıbğe s’’ıquxer yaş`ı. Mı nığexer gumziranejırem, axeme yaqos’’ı pemış`ı bzıwuxer yét’ıshax. Yil’ıh’uğoem kutame ğuğeme yawlıugorem kıpiğauç’ıre makemç’e yikeşenır k’izireşal’`e. Bzıxeme fıjışö ç’enç’e 2-3 kaç’es’’ı. Bzıwu h’ur keqozı mı ç’enç’exeme şöyaxez’e. Zeşhağusexer mafe 16-18 fedize zızéblah’ugore t’uri meğolxax. Şırıxeme neha beremç’e bzıwu h’ur yapl’ı.
yaşxırexer
çıg’ıxeme yayağe yézğaç’ıre pş`eşeh’uxer, has’’wus’’xer, hamluw s’’ıquxer yaşxıx, ğetxapemi kewuşüh’ont’ıne féjere ç’g’ıxeme ya şöap’exer, yiph’e nesıfe yawulıuzı ç’ıg’ır yağağu. Çıg’ıme yayağe yirağaç’ı. Mı bzıwuxeme de, dejiye, h’ırs’e fede şöap’e zie şxınıxer, çıg’ı yinıme yaşöap’e zegoçığeme yadağap’ınezı kışnewujım yiqos’’ yiraşxıç’ıjı.
Yazebg’ırıç’ıç’e
Kupexer, Avustralya, Madagaskar re xışüxem xetı zı xıt’ıgu zawulem pemış`e Dünayem yixeğogu pstewu şepsewux.
Zetéfığexer
* Şhalwuı işö ğath’ığe (Picus mineaceus)
* Şhalwuı pşetık ğojışö s’’ıqu (Picus chlorolophus)
* Şhalwuı tame pl’ırı (Picus puniceus)
* Şhalwuı pşetık ğojı yin (Picus flavinucha)
* Şhalwuı bğegupe pl’`emiye şhalwuı’ (Picus mentalis)
* Şhalwuı bğegupe ğath’ığe (Picus viridanus)
* Blerığe şhalwuı (Picus vittatus)
* Şhalwuı jağe ğath’ığe (Picus xanthopygaeus)
* Şhalwuı h’uraye nıbaşö (Picus squamatus)
* Japon Şhalwuı (Picus awokera)
* Wus’ışö Şhalwuı (Picus viridis)
* Levaillant Şhalwuı (Picus vaillantii)
* Şhaut ıpl’ıj Şhalwuı (Picus rabieri)
* Şha şüıs’’aşö Şhalwuı (Picus erythropygius)
* Şhalwuı wus’şö s’’ıqu (Picus canus)
Zıtxığer
Hatko Nuri Ersoy
Telif hakk tarafıma aittir basım ve yayını izine tabidir.
