Dane hamluw - данэ хьамблыу
Yis’’exer: Adıg’e: Dane hamluw, Arab: دودة القز Tr:İpek böceği, İn:Silkworm Fr: Ver à soie, Rus: шелкопряд, Latin: Bombyx mori L
Hant’ırap’iy bzır marqo thapexeme yatéç’as’’e. Zıç’es’’ığem mafe 3-4 zıtéqorem mal’`e. thape ş`aneme yaşıu tél’ı ç’enç’xeme Ğetxapem hamluw pl’ışö (larva) kariç’ıre pş`eşeh’uxeme ujö s’ı şü`ıs’’exer yatétıx. H’orışxerışüxexe marqo çıg’ım yithapexer yaşxı. Yaişöxer 4-5 fedize zéblah’uzı mafe 45`rem yayinığe santim 7-8 nesı. Yinı h’uxekesi yaşö zeexığe meh’uzı yas’xer meqodı. Yinışe zıh’uxerem yipşere upş`em yie ğoanem udanem fede şıxepsım fede zıp sı kiriğaşıgorem yişıqurtım yih’ene féje. Pş`eşeh’um yape şıqurtımım yi işö, kışnewujım yéj yipkı aneğuner yih’ogorem wumıl’eğujıne yéş`ı. Yéj şhafite kızağanerem thamafe şım yikışnewujı, hant’ırap’iyi meh’uzı şıqurtır zexeçüézı yiqos’’ı k’ébıbıç’ıjı. Ay peé şıqurtımır yamıwuğonew şıqurtımxer psı fabem xatako amırıme psı jöağem yi pah’e irawubıtezı yiqos’’ı yireğal’`ıhax. Areşteç’e dane şıqurtımxer kawukozenıx. Mı şıqurtıme udanem fede dane yatiraşı.
Dane hamlıwum yil’epk yamığaqodını peé şıqurtıme yazıt’equme şıqurtır yawuğone kiç’ıfexe yanesıxerep.
Dane hamluwur yapedede İsa'm yil’es 2600 yipe Çin'ım şap’une şıfejağ. Çinım yis’’ıfıme dane hamluw keğasıç’emre dane şeç’ı ş`ıç’er yil’esı berem yaxeğogu şağabıl’ığ. Türkiye'm dane hamluw kızşağasıne zışıfejağexem yil’es 1500 téqoağ. Mı yawujıre yil’esıme aş`ağeç’e dane udan yaş`şıne zerefejağexem peé yiperem fede l’epağe yiejep.
Aş`ığeç’e daner, kawak, ps’ey, ps’elım fede selülozç’e baye ç’ıg’ıxeme çimya of ş`aç’eç’e yaxaxıre lıs’ıxemç’e aş`aç’e daner viskos ş`aç’eç’e xaxı. Zıxaxıştı çıg’ıxer yape yizenç’ıç’e p’`aé yaş`ı. Kınewujım yağağux. Zığuxerem maçineme yaratızı yawlıuzı lısıxer xéğaç’ı. Selüloz lısıxer zımafe zawule şağal’ızı kışnewujım txobzaşüh’o maçineme yikilo 100 `em kilo 33 karbonsülfür xağaquhagorem, yifebağe ğaterezığe psım sehatı t’ure nıkore fedize xağal’ı. Mı wah’tem selülozum şö kişte feje, zıfayexem fedize fıjışö yie zıh’urem txobzaşüh’or pawupş`ı. Kıxeç’ığe ğaç’er yawupş`ate. Kışnewujım platin zexel’ıç’e ş`ığe ğoane ppsığoxemç’e wuğonığe ğoaneme yireğaç’ızı çenasuw ğap’ç’ınl’em xağas’’ıre. Areşteç’e a ğoane s’’ıquxeme kariç’re ğaç’er udane meh’uzı teşıhal’eme yatiraşıha. A udaner yathaéw pıl’ı çenasuw, txobzaşüh’o re şharuwt’upşı şığuxer zıpağaç’ıjırem kışnewujı, aş`ığeç’e daner h’uğe meh’u. Aş`ığeç’e danem dane şıph’em fedize yézeğıç’e yie h’urep. |
