Še
Yis’’exer: Adıg’e: S’’e, Arab: قملة Tr:Bit İn:Louse, Fr: Pou Rus: вошь,Latin: Insecta
L’ako zerıtxer (Arthropoda) wunağom, has’’wus’’xer (Insecta) zetéfığem yizı k’upır arı. S’’exeme metamorfoz (pkı ş`ıç’e zebleh’uç’e) yaep. Ç’enç’em k’iç’ıre şırıxer, yinı h’uğaxeme yafedex. Tame yapıtep. Bzıwuxeme psewure s’’exeme s’’e s’akerexer yirao. Bzıwu zetéfığe pstewum yébenew s’’e zetéfığe t’u şıe şıt. Bız’aşöxeme yapıse txıs’’erıl’e şıerexer; s’ıfıxer, mamunxer, l’abje zie (şı, melı, ap’aşe fb…) bız’aşöqoxer, (ha, tığujı fb..) lı şxaqoxer (thaqumeç’ıh, s’ığo, fb..) s’eğoaqoxeme yapısıxew mepsewux. S’’ıfıme yapıse psewure s’’exer zetéfığe şı meh’u.
S’’exer, pıçıre şö pkıxer, işöm kıxeç’ıre dağe, l’ım fedexer yaşxıx. S’’exer ç’enç’eç’e mebağo. S’’em yiç’enç’e s’’aç’e yirao. Yiupsı xete yije kidiğaşıre yép´ş`ıre zı ğaç’eç’e şhas’ım y’pş`ı. Feş`ı ş`ığe şampuanxemre maje s’e ujümç’e wumıjıme şhas’ım pıpç’ım l’iştıxep. S’exer yifızeguğeç’e zı maze mepsewux.
Şha s’’e, (Pediculus humanus capitis)
Yaç’hağe mm 2-3 şıtıxew, s’’ıfxeme yaşha şepsewux. Yibzım yiç’enç’exer pşetıkı işöem, thaqume lapşem tétı s’ıxeme yal’apse kitin ç’etapemç’e zırıze yiréğapş`ı. Şırıxer thamafe 2-3 ım yinı meh’ux. Yenaha be şıe zı zetéfığe. Ç’alexeme ç’ale yécap’em şızepaxışü.
s’ı s’’e (Phthirius pubis)
şham pemış`ıre, jaç’e, bğegupe s’ıxeme yafede adere s’ı zıtétı pkıme yaşepsewu. Yejaşö, fıjışö meh’ux. Yiç’enç’exer s’ı l’apseme yaireğapş`e. Yiç’enç’exer mestapem fedize s’’ıquxew şü`ıs’’aşö şıtıx. L’eşığaxe s’’exer s’’ı l’apseme zirasağe ésıx. İşör başe yiğah’une yaş`ı. Yayinığe mm. 1-1,5 fediz.
şığın s’’e (Pediculus vestimenti)
pkım s’ı başe zıtémıtı, zıs’e s’ı zıtémıtı işöm zereşıpsewurexem peé işö s’’e yirao. Yayinığe mm. 3-4 meh’u. Yaç’enç’exer ş`eğél’ıme ya dıp’e zetéwt’`onç’ağeme yirağapş`ıx. Tifüs sımecağe zerapıç’ırem peé wutéşınıhane zı txıs’’erıl’ı haywane şıt. Tifüs mikropur s’’em yiç’et’iyi şebağozı yis’’ıç’afeç’e s’’ıfım peha.
Şüh’ont’eğaç’eme yapkı psı zışü`ınlr bılım s’’exer mıxeme yaşımışew şhafıx.
Çıg’ı şöap’exer, mjö, çxıl’ t’uoéxeme yaşıpsewure çxıl’ı s’’exeri (Psocoptera) şhafe zı k’upe şıtıxew ya je ş`ıç’e wus’ao ş`ıç’e yie şıt. Mıxer çxıl’ı thapexer, hau, ph’es’ı re nekığe (polen ) sapexer yaşxı. Tame ziere tame zimıe zetéfığexer yiex.
